Bir sebze çeşidini kesebilen bıçağı belki siz icat etmediniz, ama o sebzeyi pratik şekilde doğramayı sağlayan yeni kesici aleti tasarladıysanız; işte bu koruma altına almanız gereken faydalı model olabilir. Özellikle de ticarette, üretici siz olduğunuzda; patent ve faydalı model başvurusunu hak ettiğini düşündüğünüz bir yenilik bulduğunuz zaman kafanızın karışması oldukça normal.
Faydalı model belgesi; geliştirdiğiniz özellik veya her ne ise, aynı şeyi sizinle birlikte yapan rakiplerinizden önce harekete geçip korumaya almak, hem hak iddia ederek emeğinizi koruyabilmek hem de markanıza değer katabilmek adına büyük önem taşır. Patent alma ile sıklıkla karıştırılan kavram, aslında birbirinden bütünüyle farklı olurken; bu yazının devamını okuyarak ürününüzdeki hangi kriterler bu belge kapsamına girer, başvuru için ne yapmanız gerekli, bilgi sahibi olabilirsiniz.
İçindekiler:
Faydalı Model Belgesi Nedir?
Faydalı model kısaca; sanayiye uygulanabilir ve yenilik getiren özelliklere sahip buluşları belgeleyen koruma türlerinden biridir. Türk Patent’in verdiği belgenin Türkiye’deki koruma kapsamı 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na dayanır. Yasal olarak belgeyi alan şahsa veya tüzel kişiliğe belirli süre boyunca, üçüncü tarafların buluşu üretmesini, satmasını, kullanmasını ve ithal etmesini önleme hakkı kazandırır.
Faydalı model koruma süresi başvuru tarihinden itibaren kaç yıldır merak edenler için süre tam olarak 10 yıldır. Tescil ücretinin 10 yıl boyunca her yıl ödenmesi durumunda koruma devam eder. Bununla birlikte süre bitimindeki ilk 6 ay içerisinde mücbir sebepler dışında yenileme yapılmaz ise belge iptal olur.
Faydalı model kriterlerinde buluşun yenilik getirebilir olması ile sanayiye uygulanabilirliğine bakılır. Buluşun sunduğu yeniliğin teknik özellikleri değerlendirmeye alınırken sanayiye uygunluğu ise tarım, otomotiv vb. sanayinin herhangi bir alanında uygulanabilir, üretilebilir ve kullanılabilirliğiyle ilişkilidir. Yani keşfedilen şey, zaten yapılmaya devam eden uygulamanın yapılmasını kolaylaştırır özelliktedir. Plastik süzgecin katlanır özellikteki silikon hali örnek verilebilir.
Faydalı Model ve Patent Arasındaki Farklar
Her ikisi de özünde benzerlik taşıdığı için karıştırılması normaldir. Patente kıyasla daha kısa ve az detay barındıran bir süreç söz konusu olmakla birlikte ücretlendirme de diğerine göre daha düşüktür. Faydalı modelin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir:
- Faydalı modelde buluş niteliği taşıyıp taşımadığına bakılmaz; yalnızca yenilik ve sanayiye uygulanabilirliği önemlidir. Patentte ise her üçünü de taşımalıdır.
- Yöntemler sonucunda elde edilen ürünler korunmazken patentte korunur.
- Eczacılık maddeleri, biyoteknolojik buluşlar, kimyasal ve biyolojik materyaller ile ilgili korunma sağlanmaz.
- Her ikisinde de araştırma raporu sunulması gerekirken inceleme raporu faydalı modelde gerekli değildir.
- Korunma süresi faydalı modelde 10, patentte 20 yıldır.
Faydalı Model Başvurusu Yaparken Nelere Dikkat Etmeli?
İster patent ister faydalı model olsun başvurmadan ön araştırma yapmanız zaman kaybı ve AR-GE süreçleri nedeniyle boşuna masraf etmenin önüne geçerken aynı zamanda yeni olmayan bir uygulama nedeniyle belge alınamamasına ya da önceden almış taraflar ile anlaşmazlık çıkmasına karşı da tedbir olabilir. Ön araştırma yapmanızı sağlayan pek çok kurumsal ve özel veri tabanları mevcuttur. Türk Patent, Avrupa Patent Ofisi (EPO), Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı (WIPO) bunlardan bazılarıdır.
Ayrıca Paris Sözleşmesi’ne Türkiye gibi üye tüm ülkelerde de koruma sağlanabilir. Dolayısıyla yeniliğin birden fazla ülkede korunması istenirse; Türkiye’de Türk Patent’e başvuranlar başvuru tarihinden itibaren en geç 12 ay içerisinde diğer ülkelere de başvuru yapmak için rüçhan hakkına sahiptir. Son olarak başvuru sırasında istenen tarifname, istem, özet sayfası ve resimleri mümkün olduğunca eksiksiz ve ayrıntılı hazırlamalısınız; başvuru sonrasında revizyon hakkınız olmasına rağmen önemli yanlışlar yapmak reddedilmesine neden olabilir.
Faydalı Model Başvurusu Nereye Yapılır?
Faydalı model tescili konusunda marka tescilinde olduğu gibi Türkiye’deki tek yetkili merci Türk Patent’tir; başvurular bu kuruma yapılır; marka tescili başvurularını nasıl yapacağınızı “Marka Tescili Nasıl Yapılır?” adlı yazıya tıklayarak öğrenebilirsiniz. Ürünlerinize evrensel barkodlar almanız da gerekebilir; detaylı bilgi için “GS1 Barkod Almak için Gerekenler” başlığına tıklayın.
Faydalı Model Başvurusu Nasıl Yapılır?
Sürecin online olması artık büyük avantaj sağlıyor. Türk Patent’e başvuru formu, tarifname, istemler, özet sayfası, varsa resimler ile birlikte başvuru ücretini yatırarak başvurabilirsiniz. Başvuru ve takibi tümüyle kurumun EPATS sistemi üzerinden gerçekleştirilir. Başvuru formunu epats.turkpatent.gov.tr/run/TP/EDEVLET/giris linkine tıklayıp e-Devlet şifrenizi girerek doldurabilirsiniz. Bu aşamadan sonra esas süreç tarifname, özet ve istem sayfalarının hazırlanmasıyla başlar.
Belgelerin tümünü hazırlayıp yine EPATS’taki “Başvuru Unsurlarını Tamamlama” alanına yüklemelisiniz. Faydalı model başvuru ücreti ise başvurudan itibaren en geç 2 ay içerisinde Türk Patent Hesap Bilgileri bölümünde verilen hesaplardan birine yatırılmalıdır; ücretlerin her yıl değişmesi sebebiyle web sitesindeki Faydalı Model İşlem Ücretleri bölümünden kontrol etmek daha sağlıklıdır.
Buna ek olarak daha önce başka ülkelerden alınan faydalı model belgeleri varsa, kaç ülkeyi kapsıyor ise başvuru formuna rüçhan sayısını da ekleyerek ücret listesinde yer alan rüçhan ücretleriyle birlikte yatırmanız gerekir. Belge ve ücret aşamalarını tamamladığınız zaman aşağıdaki işlemleri yaparak başvuru tarihini kesinleştirebilirsiniz; aksi halde tarafınıza bilgilendirme yapılarak başvurunuz işleme alınmayacaktır:
- Faydalı model belgesi verilmesi istendiğine dair yazılı dilekçe
- Başvuru sahibi ile temasa geçilebilmesini sağlayan iletişim bilgileri
- Başka ülkelerde başvuru yapılmış ise o ülkelerin dili ile yazılmış tarifname veya o başvuruya yapılan atıfı içeren bilgileri de başvuru sistemine eklemelisiniz.
Faydalı Model Belgesi Nasıl Alınır?
Başvuru süreci, başvuru unsurlarının teslimiyle başlar. Unsurlar tam ise şekli incelemeye geçilir; değilse bildirim yapılmadığı için iyi takip etmeniz gerekir ve 2 ay içerisinde istenen değişiklikleri yapmanız istenir. Şekli incelemede eksiklikler olduğunda 2 ay içerisinde yapılması gereken düzeltmeler vardır; ancak bunun için ekstra ücret yatırmanız gerekir. Şekli incelemelerdeki eksiklikler giderildiği zaman 2 ayda hazırlamanız istenen bir araştırma raporu vardır.
Raporun hazırlanıp sunulmasının ardından herhangi bir itiraz yok ise yayım kısmına geçer; faydalı model belgesini almaya hak kazanmış olursunuz. Başvuru durumunu turkpatent.gov.tr/arastirma-yap?form=patent sayfasına tıklayarak “Dosya Takibi” alanında başvuru numaranız ile takip edebilirsiniz. Belgenizi aldıktan sonra 10 yıl boyunca yıllık tescil ücretini yatırmayı unutmamanız çok önemlidir.
Faydalı Model Başvuru Belgeleri Nasıl Hazırlanır?
Türk Patent konuyla ilgili oldukça ayrıntılı rehber de hazırlamıştır, dilerseniz turkpatent.gov.tr/patent-ve-faydali-model linkine tıklayıp “Patent Başvuru Kılavuz 2023” başlıklı pdf dosyasını indirip mutlaka okumalısınız.
Belgeyi almanıza doğrudan etkisi olan tarifnameyi hazırlarken son derece dikkatli olmanızda fayda var. Buluşu bütün ayrıntısıyla anlatmanız gereken kısım olmasının yanı sıra alanında teknik açıdan uzman birinin yazması daha sağlıklı olabilir. Azami şekilde açık olunması gerekir. Sayfanın başlığına “Tarifname”, altına da “Buluş Başlığı” yazılmalıdır (Özet, başvuru formunda yazan ile aynı olmalı). Sayfanın devamında ise “Teknik Alan”, “Tekniğin Bilinen Durumu”, “Buluşun Amacı”, “Şekillerle Açıklama”, “Buluşun Açıklanması”, “Buluşun Sanayiye Uygulanma Biçimi” eksiksiz olarak anlatılmalıdır.
İstemler bölümününde ise sayfa başlığı mutlaka “İstemler” şeklinde yazılıp koruma talep edilen buluşun yeni olduğu iddia edilen özellikleri yer almalıdır. Eksik bırakılan özelliklerin koruma dışı kaldığını unutmamak gerekir. Yine aynı şekilde tüm bunların özetini içeren “Özet” başlıklı sayfa hazırlanmalıdır. Tablo, grafik, şema, çizim vb. görsellerin tamamını içeren “Resimler” bölümünün olması zorunlu değildir, ancak anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.
Tüm bunlar mutlaka bilgisayarda, satır araları 1.5 aralık olacak şekilde yazılmalıdır. Metnin akışı Tarifname, İstem, Özet biçimde devam etmelidir. Ayrıca sadece tarifname ve istem sayfalarında satırlar (her 5 satırda bir) numalarandırılmalıdır. Bununla birlikte tüm sayfa düzenleri üstte 2-4 cm, sağda 2-3 cm, solda 2.5-4 cm ve altta 2 cm boşluk olacak şekilde yapılandırılmalıdır.
Sürecin en sonundaki araştırma raporu aşaması kritiktir. Faydalı model belgesi vermeye değer olup olmadığının netleştiği aşama olması nedeniyle raporda; başvuru tarihinden önce yapılmış benzer çalışmalarının bir listesinin yapılması istenir. İlgili çalışmaların sizin buluşunuzla ilişkisini, uluslararası X, Y, A, P, E gibi kodlarla açıklamalısınız. Adeta bilimsel bir makale çalışması gibi konuya yaklaşmalı ve önceki buluşlarla iyi bir şekilde kıyaslamalısınız.
Buluşunuz patent almaya uygun olmasa bile faydalı model belgesi sayesinde sektörde rakipler tarafından taklit edilmesinin önüne geçer. Patente kıyasla inceleme aşamasının olmaması, ücretin daha düşük olması, başvuru belgelerinin hazırlanması, düzeltmeler gibi aşamalarda verilen sürelerin uzunluğu, bulduğunuz yeniliği koruma altına almak için gerekli hazırlıkları yapmak adına oldukça idealdir.
1 ay ücretsiz denedikten sonra kararınızı verin.
