İçindekiler:
Kooperatif Şirket Nedir?
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda sermaye şirketi olarak tanımlanır. Bununla birlikte 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, bu şirket türünün kuruluş, usul ve işleyişini detaylı açıklar. Buna göre belirli ekonomik faaliyetlerde bulunmak, özellikle de mesleki ihtiyaçlarını hem işgücü hem de maddi katkı, dayanışma ile kefalet yoluyla karşılamak için bir araya gelen, gerçek ve tüzel kişilikli ortakların kurduğu tüzel kişiliğe sahip, sermayesi değişen şirketlerdir. Genel, yönetim ve denetim kurulu organlarından oluşur.
Genel kurul, bütün ortakları temsil ederken kooperatif ana sözleşmesi ile kanun çerçevesinde faaliyetlerini yöneten yönetim kuruludur. Denetim kurulu ise tüm hesap ve işlemleri denetler. Olağan ve olağanüstü genel kurul toplantısı yaparlar. Olağan genel kurul toplantılarının düzenli ve yılda en az 1 kez yapılması zorunludur. Her hesap dönemi sonunda, yani 6 ayda bir yapılır. Ayrıca bu toplantılara bakanlık temsilcisinin katılması gerekir. Ortakların en az ¼’inin katılım zorunluluğu vardır. Olağanüstü genel kurul ise ana sözleşme hükümleri ile şirket işlerinin gerektirdiği şekilde ve zamanda toplanır.
Ticaret sicil müdürlüğünde minimum 7 ortağın imzaladığı ana sözleşme ile kurulabilir. Sermayeyi sınırlandırmanın mümkün olmamasına ek olarak büyük tutarlar gerekmez. Yani asgari sermaye tutarına ihtiyaç yoktur. Ancak minimum 1 pay taahhüt etmesi gereken ortaklar, en fazla 5000 paya sahip olabilir. Her bir ortaklık pay değeri 100 TL değerindedir. Taahhüt edilen payların %25’i tescilden önce, geri kalanını ise kurulduktan 24 ay içerisinde ödenmesi gerekir.
Burada diğer ticari işletmelerden farklı olarak ortak sosyal, ekonomik, kültürel istek ve ihtiyaçlara sahip gönüllü ortakların demokratik bir yönetim şekliyle işleyişi esastır. Esnaf ve sanatkarlar odaları, Ticaret Bakanlığı, Kooperatifçilik müdürlüğü bilimsel araştırma-geliştirmeden, çocuk bakım, taşıma, tüketim, eğitim, pazarcılık gibi alanlara kadar onlarca konuda şirket açılmasına izin verebilir.
Toplumsal kalkınmanın yanı sıra ülke ekonomisine de katkıda bulunur. Öte yandan diğer türlere kıyasla ortaklarda, faydalı bir amaca hizmet etmek için gönüllülük esası daha belirgindir. Ticari işletme sayılması nedeniyle kar amacı güdülse bile, ilkelere dayalı işletmecilik halimdir. Aynı zamanda ihtiyaç duyulan yerlerde kurulabilmeleri sayesinde dünya genelinde yoksulluğu azaltmada yaygın şekilde tercih edilirler.
Özellikle yoksulluğun hakim olduğu bölgelerde kişilerin ulaşmakta zorluk çektiği hizmet ve ürünlere katma değer yaratırlar. Dolayısıyla faaliyet gösterdikleri alanda topluma karşı sorumluluğu olan özerk kooperatifler, ortaklarının ekonomik katılımıyla kendi içlerinde devamlı demokratik şekilde kontrol edilir. Bilgilendirme, eğitim-öğretim gibi misyonlar edinerek şirketler arası işbirliği de yapılabilir.
Kadın Kooperatifi Nedir?
Yükümlülük ve yasal statü bakımından standart kooperatiflerden hiçbir farkı bulunmayan kadın kooperatifi kavramı, 1163 sayılı kooperatif kanununun 93. maddesinde ortakların çoğunluğu kadınlardan oluşan şirketleri ifade eder. Aynı şekilde çoğunluğu engelli bireylerden oluşan ortaklar da kurabilir. Yasada pek çok ayrıcalık tanınması nedeniyle hem engelli hem de kadın kooperatiflerinden sicil gazetesi ilanları, tescil, oda kayıt ücreti ve oda aidat ücretleri alınmaz. Kuruluş, işleyiş dahil her açıdan tamamiyle aynıdır.
O halde gelin özelliklerini özetleyelim:
| Şirket Özellikleri |
|---|
|
Ortaklık Senedi Nedir?
Ortaklık senedi, ortaklık payının açıkça belirtildiği, ancak kıymetli evrak niteliği taşımayan ispat belgesidir. Dolayısıyla ortağın şirket ile ilişkisinin gösterildiği senetlerde ad-soyad, adres gibi bilgilerine ek olarak aldığı ödemeler tarihli şekilde yazılır. Senet sahibi ve şirketi temsile yetkili kişiler tarafından imzalanırsa makbuz yerine geçer.
Kooperatif Ortaklarının Hak ve Görevleri Nelerdir?
Bilgi edinme hakkı baki olan tüm ortaklar bir araya gelerek genel kurulu toplantıya çağırma ve gündeme madde eklenmesini isteme haklarına sahiptir. Bununla birlikte bireysel olarak aşağıdakileri de yapabilir:
- Bilanço belge örneklerini görmeyi isteyebilir.
- Genel kurul toplantılarına bizzat veya temsilci aracılığıyla katılmalıdır.
- Ortaklıktan dilediği zaman çıkış hakkının yanı sıra payını devredebilir.
- Seçme ve seçilme hakkı vardır.
- Tasfiyeden pay alabilir.
- Genel kurul kararlarının aleyhine dava açabilir.
- Sermaye payı oranın kar alabilir.
- Ticari defterleri inceleyebilir.
Kooperatif ve Şirket Arasındaki Farklar Nelerdir?
| Kooperatif | Şirket |
|---|---|
|
|
Kooperatif Şirket Nasıl Kurulur?
Kooperatif kurmak için öncelikle MERSİS üzerinden oluşturacağınız ana sözleşme ile başlamalısınız. (MERSİS’e nasıl kayıt olacağınız ve sözleşmeyi dolduracağınızla ilgili bilgileri “MERSİS Kaydı Nasıl Yapılır?” başlıklı yazıdan öğrenebilirsiniz). Buradan alacağınız kuruluş formu, randevu numarası ve istenen belgeler ile birlikte faaliyette bulunacağınız bölgedeki ticaret sicil müdürlüğüne giderek, kendiniz dahil en az 7 ortağınız ile sözleşmeyi imzalamalısınız. Sistemde yüklü örnek sözleşmelere de bakmanız işinizi kolaylaştıracaktır. Faaliyetinizin konusuna göre belgeler değişebilir; detaylarına Ticaret Bakanlığının kuruluş belgeleri sayfasından bakabilir, aşağıda da görebilirsiniz:
- Ana sözleşme (6 adet)
- İlk oluşturduğunuz denetim ve yönetim kurulundaki kişilerin adli sicil belgeleri ve taahhütnameleri
- Ortakların koyduğu sermayelerin ¼’ünün bankaya yatırıldığını gösteren dekont (Geri kalanı kuruluştan itibaren 24 ay içerisinde yatırılır)
- İlk denetim kurulunun öğrenim belgeleri veya diplomaları (En az lise mezunu olması gerekir)
- Ortaklık şartlarına uygun olduğunu gösteren taahhütnameler
- Diğer belgeler (Faaliyete göre değişir)
- Ortaklarda tüzel kişi var ise amaç yönünden şirkete uygunluğunu kanıtlayan belgeler
Yukarıdaki işlemleri tamamlamanın ardından KOOP-BİS (Kooperatif Bilgi Sistemi)’ne de kayıt olmanız gerekir. Kayıt için buraya tıklayabilirsiniz. Kadın kooperatifi kurmak için gerekli belgelere ise bağlantıyı tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Kooperatif Şirketler Hangi Vergileri Öder?
Kooperatifler de, limited, anonim şirketler gibi kurumlar vergisi mükellefidir. Ayrıca KDV, gelir vergisi, kurum geçici vergi ve damga vergisi ödemekle yükümlüdür. Ayrıca vergi muafiyetleri varsa stopaj kesintileri de yapması gerekir. İlgili şartları taşıyanlar kurumlar vergisinden muaf olabilir.
Kooperatiflerde Kurumlar Vergisi Muafiyet Şartları ve Vergi Avantajları
Birçok vergi avantajına sahip olan kooperatiflerde defter ile ana sözleşme tasdiklerinden alınan ücretler, alınan kredilerdeki banka ve sigorta muameleleri, kiraya verilmediği sürece sahip oldukları gayrimenkullerin, ortakların devredecekleri malların harçları ile ortaklıktan çıkma işlemlerinde ödenen vergilerden muaftır. Ayrıca ilgili şartları taşıyan şirketler kurumlar vergisinden de muaftır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 4/k maddesi kooperatif şirketlerin hangi durumlarda kurumlar vergisinden muaf olduğunu ayrıntılı açıklar. Buna istinaden aşağıdaki şartları taşıyan kooperatifler kurumlar vergisi ödemez:
- Ortaklar sermaye üzerinden kar payı almamalıdır.
- Yönetim kuruluna kazançtan pay verilmemelidir.
- Yedek akçeler ortaklar arasında bölüşülmemelidir.
- İşler yalnızca ortaklar ile yürütülmeli
- Arsa tapusu ile yapı ruhsatı şirket adına tescil ettirilmelidir.
- Kurulduğundan inşaat bitene kadar, inşaatı yapan kişiler, firmaların temsilcileri, kanunun 13. maddesinde belirtilen ilişkili kişiler ve bunlarla işçi-işveren ilişkisi olanlar yönetim ve denetim kurullarında görev almamalıdır.
